პატარა სმადის ივანე მაწყვერელ ეპისკოპოსის წარწერა ეკვტერის აშენებისა

№ ECG095 📅 XV ს-ის 70-იანი წლები AD 🔨 ქვა / Local stone 📦 ფილა / Plaque 🌐 ka

შინაარსი / Summary

საამშენებლო Building

ძირითადი ინფორმაცია / Basic Information

იდენტიფიკატორი ID: ECG095
ენა Language: Georgian (ka)
რედაქტორი Editor: ვალერი სილოგავა
გამომცემელი Authority: ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ლინგვისტურ კვლევათა ინსტიტუტი
კოლექცია Collection: სმადა

დათარიღება / Dating

დათარიღება Dating: XV ს-ის 70-იანი წლები AD
დათარიღების საფუძველი Dating Evidence: context
სიზუსტე Precision: medium

ფიზიკური აღწერა / Physical Description

მასალა Material: ქვა / Local stone
ობიექტის ტიპი Object Type: ფილა / Plaque
ზომები Dimensions: H: 103cm × W: 198cm × D: 25cm

განლაგება და პალეოგრაფია / Layout and Paleography

სტრიქონების რაოდენობა Written Lines: 4
დამწერლობა Script: ასომთავრული
შესრულება Execution: ამოღარული
ასოების სიმაღლე Letter Height: 1,5-2 cm
ამოღარული ასომთავრული წარწერა 1,5-2

წარმოშობა და მდებარეობა / Origin and Provenance

აღმოჩენილია Find Location: პატარა სმადის ეკლესია Smada church
თანამედროვე მდებარეობა Current Location: სამცხე-ჯავახეთის მუზეუმი
აღმოჩენის გარემოებები / Discovery Circumstances: სოფელი პატარა სმადა მდებარეობს ადიგენის რაიონში. ამ სოფლის ეკლესიის არქიტრავის წარწერას ამ მხარის ძეგლებისათვის ტიპური თავგადასავალი აქვს. პ. უვაროვასა და ე. თაყაიშვილის მიერ წარწერის ადგილზე შესწავლის დროს (XIX ს-ის დასასრული-XX ს-ის დასაწყისი, 1905 წლამდე), ფილა ჩასმული ყოფილა ეკლესიის შესასვლელის თავზე. ვ. ბერიძეს (1948 წლის ზაფხული) პატარა სმადის ეკლესია პერანგშემოცლილი დახვედრია, ხოლო შუაზე გაპობილი არქიტრავის წარწერიანი ფილის ერთი ნახევარი თავლის კედელში ჩასმული უპოვია და ადგილობრივ ენთუზიასტთა დახმარებით გამოუთავისუფლებია. ფილის მეორე ნახევარი თავლის კედელში შიდა მხრიდან ყოფილა ჩასმული, ამიტომ მისი გამოთავისუფლება ვერ შეძლეს (ვ. ბერიძე, სამცხის ხუროთმოძღვრება, XIII-XVI საუკუნეები, თბ.1955, 176). 1980 წლის 15 ივლისს ხელნაწერთა ინსტიტუტის ეპიგრაფიკული ექსპედიციის წევრებმა ერთმანეთზე მიდგმული ფილის ორივე ნატეხი ნახეს პატარა სმადის მცხოვრების, ბიკენტი ქველაძის, სახლის წინ, გზის პირას, თხრილის ნაპირზე. იმ დროისათვის უკვე დაშლილი თავლის კედლიდან გამოღებული ფილები აქ გადმოუტანიათ, თუმცა ადგილობრივი მცხოვრებნი ირწმუნებოდნენ, რომ ფილა აქვე აღმოჩნდა სოფლის სტადიონისთვის ტერიტორიის მოსწორების დროს. 1985 წელს წარწერიანი ფილები ახალციხის მუზეუმში გადაიტანეს (N5157).

გამოცემის ინფორმაცია / Publication Information

ლიცენზია License: დოკუმენტი ვრცელდება Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 ლიცენზიით.
რევიზიების ისტორია Revision History:
2019-10-29 (Eka Kvirkvelia): ტექსტის სრული კოდირება, მეტამონაცემების სრული კოდირება, ბმულებით დაკავშირება ავტორიტეტულ წყაროსთან

ბიბლიოგრაფია Bibliography

კრიტიკული გამოცემა Interpretive Edition

5† ს(ა)ხ(ე)ლ(ი)თა ღ(მრ)თისა(ჲ)თა ა(ღ)ეშ(ე)ნა ესე წ(მიდა)ჲ ეკლ(ე)ს(ია)ჲვ(ა)ნე მ(ა)წყ(უე)რ(ე)ლ ებ(ი)სკ(ო)ბ(ოზი)სა ცოჳლ -
კოჳესისა ზეობ(ა)სა ქ(რისტ)ე გა(ნ)ო(ჳ)ს(უე)ნე სო(ჳ)ლსა მშ(ო)ბ(ე)ლთა
მ(ი)სთასა

დიპლომატიური გამოცემა Diplomatic Edition

5† ႱႾႪႧႠ ႶႧႨႱႠႧႠ ႠႤႸႬႠ ႤႱႤ ႼჂ ႤႩႪႱჂႥႬႤ ႫႼႷႰႪ ႤႡႱႩႡႱႠ ႺႭჃႪ
ႩႭჃႤႱႨႱႠ ႦႤႭႡႱႠ ႵႤ ႢႠႭႱႬႤ ႱႭႪႱႠ ႫႸႡႪႧႠ
ႫႱႧႠႱႠ
{'default': '† ღმერთის სახელით აშენდა ეს წმინდა ეკლესია იოანე მაწყვერელი ეპისკოპოსის, ცულკუესის, ზეობის დროს. ქრისტე, განუსვენე მათი მშობლების სულებს.'}
{'default': 'პატარა სმადის ეკლესიის ყოფილ არქიტრავზე ამოკვეთილია ორი წარწერა: პირველი მოსახსენებელია - „ამა ეკლესიის აღმშენებელთა“ ერისთავის შაბურისძისა\n და მაწყვერელ მთავარეპისკოპოს შიოსი. ამ წარწერის ტექსტის ნაწილია თარიღის აღმნიშვნელი „ქრონიკონს რმიე“ (155+1312=1467 წელი), ამოკვეთილი\n ნახევარწრიულად განლაგებული წარწერის ტექსტის მარცხენა მხარეს, ოღონდ განივად, ჰორიზონტალურად. მეორე წარწერა, ასევე, ცალკე, დამოუკიდებელი ტექსტია და\n მასში აღნიშნულია, რომ „აღეშენა ესე წმიდაჲ ეკლესიაჲ იოვანე მაწყუერელ ებისკობოზისა ცალკუესისა ზეობასა“. მაშასადამე, ეკლესიის აღმშენებელნი\n ყოფილან, ერთი მხრივ, შიო მაწყვერელი და ერისთავი შაბურისძე, ხოლო მეორე მხრივ - იოვანე მაწყუერელი ცულკუესი. ვალერი სილოგავა გამოთქვამს\n ვარაუდს, რომ „ცულკუესი“ შეიძლება იყოს დაკავშირებული იოვანე მაწყვერელის საერო ცხოვრების პერიოდთან, როდესაც მას ამ სახელით უფრო იცნობდნენ.\n ასევე, ცოტა გაუგებარია მაშენებელთა ორი ჯგუფის დასახელება (მეორეში მხოლოდ ერთი პირია - იოვანე მაწყვერელი), რაც შეიძლება ეკლესიის მშენებლობის\n ორ პერიოდს ასახავდეს ორი სხვადასხვა მაწყვერელი მღვდელმთავრის დროს.'}
<div type="edition" xml:lang="ka" ana="mtavruli" xml:space="preserve">
    <ab>
        <lb n="1"/><w lemma="ქრისტე"><expan><abbr>ქ</abbr><ex>რისტ</ex><abbr>ე</abbr></expan></w>
        <w lemma="განსუენება"><expan><abbr>გა</abbr><ex>ნ</ex><abbr>ო</abbr><ex>ჳ</ex><abbr>ს</abbr><ex>უ</ex><abbr>ენე</abbr></expan></w>
        <w lemma="სულ">სოჳ<lb n="2" break="no"/>ლსა</w>
        <name nymRef="ვაჩა">ვაჩაჲს<lb n="3" break="no"/>ასა</name>
        <name nymRef="გურა"><expan><abbr>გო</abbr><ex>ჳ</ex><abbr>რაჲ<lb n="4" break="no"/>სასა</abbr></expan></name>
        <name nymRef="მირა"><expan><abbr>მ</abbr><ex>ი</ex><abbr>რა</abbr><ex>ჲ</ex><abbr>ს</abbr><ex>ა</ex><abbr>ს</abbr><ex>ა</ex></expan></name>
    </ab>
</div>